مرز سیاسی ایران از دوران باستان تا دوران معاصر دستخوش تغییرات زیادی بوده و عمدتاً نیز محدود شده است، لذا باید حتیالمقدور شهرهایی مورد بررسی قرار بگیرند که در محدوده مرزهای سیاسی کنونی ایران زمین واقع شده باشند. با توجه به اینکه سلسلهها و حکومتهای مختلف، پایتختهای متفاوتی داشتهاند لذا پایتختهای باستانی در قالب حکومتهای ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی مورد بررسی قرار میگیرند.